Πριν δέκα χρόνια, μια ομάδα εκπροσώπων βιομηχανιών από όλους τους κλάδους της συσκευασίας, δημιουργήσαμε το Σύνδεσμο Βιομηχανιών Παραγωγής Υλικών και Συσκευασίας (ΣΥΒΙΠΥΣ). Αυτό έγινε όταν διαπιστώναμε ότι αυτά που μας ενώνουν είναι πολύ πιο σημαντικά από αυτά που μας χωρίζουν. Τέτοια θέματα είναι:
Η έγκαιρη αντιμετώπιση των νομοθετικών μέτρων που εκπορεύονται από την ΕΕ.
Η ενημέρωση της κοινής γνώμης που προσλαμβάνει μια παραμορφωτική εικόνα από τα ΜΜΕ και τις διάφορες ΜΚΟ.
Η παραμορφωτική ενημέρωση από τις πολεμικές (ατεκμηρίωτες τις πιο πολλές φορές) μεταξύ των διαφόρων κλάδων της συσκευασίας (Βλ. και Σημείωμα του Δεκεμβρίου2008).
Υπάρχουν φυσικά πολλά άλλα κοινά θέματα, όπως π.χ. το πώς μπορεί η ελληνική βιομηχανία να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που προέρχονται από παγκοσμιοποίηση των αγορών αλλά και την αποβιομηχάνιση της Ελλάδας και της ΕΕ γενικότερα. Με μερικά από αυτά τα θέματα θα ασχοληθώ σ' αυτό το Σημείωμα.
Η συσκευασία είναι αναπόσπαστο συστατικό του προϊόντος
Θα ήθελα να επαναλάβω για άλλη μια φορά το ότι η συσκευασία δεν είναι ένα αυτόνομο προϊόν. Είναι αναπόσπαστο συστατικό του προϊόντος που συσκευάζει. Για παράδειγμα, δεν θα ήταν δυνατό να πουλιέται στα ράφια παστεριωμένο γάλα αν δεν υπήρχε η κατάλληλη συσκευασία.
Συχνά η εμπορική επιτυχία ή αποτυχία ενός προϊόντος οφείλεται στην πετυχημένη ή την άστοχη συσκευασία του (λειτουργική ή γραφιστική). Ο υπεύθυνος για τη δημιουργία και την προώθηση ενός προϊόντος (π.χ.brand manager) έχει πλέον καταλάβει ότι , για την επιτυχή πορεία του προϊόντος, η συσκευασία είναι τουλάχιστον, εξ ίσου σημαντική με τα διάφορα μέσα προώθησης. Ο σχεδιαστής μιας συσκευασίας πρέπει να είναι διαβασμένος για να αντιλαμβάνεται,
- Πώς και πότε η συσκευασία υπεισέρχεται στην ανάπτυξη ενός νέου προϊόντος.
- Ποιος είναι ο ρόλος της λιανικής συσκευασίας του προϊόντος στο ράφι του καταστήματος.
- Πως επηρεάζει το κόστος αποθήκευσης και διακίνησης η χονδρική συσκευασία και η συσκευασία μεταφοράς.
- Πως η συσκευασία εξασφαλίζει την ιχνηλασιμότητα.
- Πως η συσκευασία επηρεάζει τα οικολογικά χαρακτηριστικά του προϊόντος.
Τότε γιατί η συσκευασία είναι το μαύρο πρόβατο;
Γιατί η περιβαλλοντική ευαισθησία των πολιτών οδηγεί στον αφορισμό ενός άδειου μπουκαλιού γάλακτος και όχι ενός μπουκαλιού με γάλα; Η απάντηση είναι απλή. Όταν ο καταναλωτής αγοράζει γάλα, αλληλεπιδρά με το μπουκάλι ή το κουτί και όχι με το γάλα που βρίσκεται μέσα. Και στα σκουπίδια βλέπει να καταλήγει μπουκάλι ή το κουτί . Τότε το βλέπει σαν εχθρό. Και έχει ήδη ξεχάσει ότι όταν αγόραζε το προϊόν, η συσκευασία ήταν ο σύμβουλος και προστάτης του.
Πόσο επιβαρύνει το περιβάλλον η συσκευασία;
Το περιβάλλον επιβαρύνεται από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Σημασία λοιπόν έχει να μετρά κανείς το ισοζύγιο μεταξύ της ωφέλειας (για το άτομο, την κοινωνία ή τον πλανήτη) που προσφέρει μια δραστηριότητα και της επιβάρυνσης που προκαλεί. Στόχος μας επομένως πρέπει να είναι να βελτιώσουμε αυτή τη σχέση.
Φυσικά στο λογαριασμό υπεισέρχονται πολλοί υποκειμενικοί παράγοντες και προϋποθέσεις. Για παράδειγμα στη δραστηριότητα «μετακίνηση μέσα στην πόλη» συγκρίνει κανείς την κατανάλωση των διαφόρων κατηγοριών αυτοκινήτων ΙΧ. Γιατί όμως προϋποτίθεται η μετακίνηση με ΙΧ; Και ακόμα, πόσο αναγκαία είναι η κάθε μετακίνηση και πώς μπορεί να περιορισθεί.
Και για να πάρουμε ένα παράδειγμα πιο κοντά στη συσκευασία: Συγκρίνει κανείς την περιβαλλοντική επιβάρυνση των διαφόρων μορφών συσκευασίας ποσίμου νερού, όταν τίθεται ως απαραίτητη προϋπόθεση ότι πίνουμε εμφιαλωμένο νερό. Θα μπορούσε όμως κανείς να συγκρίνει το περιβαλλοντικό κόστος εμφιαλωμένου νερού και νερού της βρύσης, αν δεν ήταν απαραίτητη προϋπόθεση η κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού.
Στο ΣΥΒΙΠΥΣ eco-design workshop του Νοεμβρίου (www.pac.gr/blog ) διερευνήθηκαν αντικειμενικοί τρόποι μέτρησης του οικολογικού κόστους, και εφαρμόστηκαν τέτοιες μετρήσεις στην αξιολόγηση συγκεκριμένων προϊόντων. Τα κύρια συμπεράσματα από αυτή τη διερεύνηση είναι :
- Δεν έχει νόημα η απομονωμένη μέτρηση και σύγκριση των οικολογικών δεικτών των διαφόρων υλικών συσκευασίας.
- Πρέπει να μετράμε την οικολογική επιβάρυνση που προκαλεί ολόκληρο το προϊόν, συμπεριλαμβανομένης και της συσκευασίας, από τη γέννησή του ως την τελική διαχείριση των υπολειμμάτων του (συμπεριλαμβανομένων και των υπολειμμάτων της συσκευασίας)
- Και, ακόμη πιο σωστά θα πρέπει να μελετάμε ολόκληρο το σύστημα κάλυψης μιας ανθρώπινης ανάγκης, στο οποίο περιλαμβάνεται και το συγκεκριμένο προϊόν.
- Ο λόγος είναι ότι συνήθως τα υλικά συσκευασίας αποτελούν ένα πολύ μικρό μέρος του οικολογικού βάρους που δημιουργεί το προϊόν και ένα ασήμαντο μέρος σε σχέση με το συνολικό σύστημα.
- Για να πετύχουμε επομένως ουσιαστικές οικολογικές βελτιώσεις πρέπει να έχουμε μπροστά μας ολόκληρη την εικόνα και όχι μια μικρή λεπτομέρεια της εικόνας.
Η συσκευασία είναι ένας ευρύς χώρος ανάπτυξης καινοτομιών.
Είναι ενδιαφέρον να δούμε κάποια σημεία από τη συνέντευξη του Pete Macaulay (Director of global packaging technology της Abbott Laboratories) στο περιοδικό Packaging World. Θα πρέπει να σημειώσω ότι η Abbott βρίσκεται στο Dow Jones Sustainability World Index (Υπάρχει πλέον και τέτοιος δείκτης!), και είναι από τις εταιρίες που προβάλουν συνεχώς τη συμβολή τους στη «βιώσιμη ανάπτυξη».
Λέει όμως ο Macaulay ότι στο σχεδιασμό της συσκευασίας ενός προϊόντος οι βασικοί στόχοι είναι η ασφάλεια, η λειτουργικότητα και η συμμόρφωση με τη νομοθεσία. Και μόνο αφού επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, έρχεται η σειρά της ικανοποίησης στόχων που έχουν σχέση με την εξοικονόμηση της χρήσης υλικών, την ανακυκλωσιμότητα, κλπ. Αναφέρει ακόμη ότι τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα πρέπει να συμβαδίζουν με τα οικονομικά πλεονεκτήματα.
Το σημαντικό για μας από αυτή τη συνέντευξη είναι ότι η εταιρία του ψάχνει για προμηθευτές που μπορούν να της προσφέρουν καινοτομικές λύσεις τόσο στο οικονομικό όσο και στο περιβαλλοντικό πεδίο. Αυτό εξ άλλου είναι και το μήνυμα που έρχεται από πολλές πολυεθνικές εταιρίες: «Φέρτε μας ιδέες που μας λείπουν, φέρτε μας λύσεις. Εμείς φυσικά θα σας στύψουμε στο παζάρι, αλλά θα έχετε τουλάχιστον περισσότερες ευκαιρίες να πάρετε τη δουλειά».
Αυτό φυσικά προϋποθέτει την ανάπτυξη από μέρους μας καινοτομιών. Και η συσκευασία είναι ένας ευρύς χώρος ανάπτυξης καινοτομιών.
